W ostatnim czasie natrafiam na wiele artykułów dotyczących wpływu ustawienia ławek szkolnych na efekty kształcenia. Artykuły te są żywiołowo komentowane przez zwolenników i przeciwników zarówno tradycyjnych, jak i alternatywnych, nowoczesnych aranżacji przestrzeni szkolnej. W tradycyjnym układzie dzieci siedzą w rzędach odwrócone do siebie plecami, w alternatywnych ustawieniach ławki ustawione są przykładowo w podkowę czy literę L. Bez względu na stanowisko w tej dyskusji, istotne jest zrozumienie, że sposób rozmieszczenia ławek ma znaczący wpływ na budowanie relacji w klasie oraz sam proces nauczania, o czym już w latach 90. w swojej książce „Socjologia edukacji” pisał Roland Meghan – były profesor Uniwersytetu w Nottingham, wykładowca na Uniwersytecie w Birmingham i socjolog edukacji.
Jak aranżuję przestrzeń w mojej klasie?
Od samego początku mojej pracy w edukacji szkolnej preferuję ustawienie stolików w podkowę. Taki układ sprzyja relacjom uczeń-uczeń i uczeń-nauczyciel. Podczas dyskusji dzieci utrzymują kontakt wzrokowy, co sprzyja zaangażowaniu w rozmowę. Takie rozmieszczenie ławek umożliwia im śledzenie i planowanie swojego udziału w zajęciach. Ustawienie w podkowę sprzyja również prowadzeniu różnorodnych aktywizujących zajęć, w tym śródlekcyjnych. Dostępna przestrzeń za krzesłami wystarcza, aby poprzez proste aktywności pobudzić i zmotywować młodych ludzi do myślenia.
Taki układ ułatwia mi również kontrolowanie i wspieranie samodzielnej pracy dzieci. Nie zawsze to ja muszę je wspierać, ponieważ wypracowaliśmy system, w którym pierwszą pomoc zapewniają nasi klasowi eksperci. Podczas samodzielnej pracy dzieci mają możliwość poruszania się po sali, ponieważ nauka to przede wszystkim wymiana poglądów i pomysłów na rozwiązanie zadań.
Czasami jednak odbiegam od preferowanego przeze mnie układu... dlaczego?
Uważam, że nie istnieje jeden słuszny sposób ustawienia ławek. Aranżacja sali powinna wspierać proces uczenia się i być dostosowana do potrzeb. Ustawienie ławek może się zmieniać w zależności od sytuacji – do pracy grupowej wybieramy ustawienie klubowe, natomiast do zadań angażujących całą grupę klasową preferujemy ustawienie kameralne, gdzie uczniowie siedzą przy jednym stole. Dzieci lubią pracować na podłodze, na pufach, umiejętnie wykorzystują elementy sali, tworząc swoją indywidualną przestrzeń. Na prośbę uczniów kilkukrotnie ustawiliśmy również ławki tradycyjnie – w rzędach, przodem do tablicy. I choć początkowo ustawienie miało to dla dzieci swoje zalety, zwykle po kilku dniach prosiły o powrót do „naszych” ustawień.
Warto pamiętać, że każda zmiana układu ławek w klasie wpływa na energię, styl pracy. Już samo wprowadzenie zmian mobilizuje mózg do aktywności, która stanowi kluczowy element skutecznej edukacji.
